Evrenin Sirlari

EVRENIN OLUSUMU
Big Bang
Yasi ve Boyutu
Big Crunch

GOKADALAR
Yildizlar
Kara Delikler
Nova ve Kuasar
Nötron Yıldızı ve Pulsar

SAMANYOLU
Samanyolu nedir

GUNES SISTEMI
Sistem
Yakin Cevre

Evrenin dogusuna neden oldugu sanilan büyük patlamaya Big Bang deniliyor.Buna göre 10-20 Milyar yil önce, halen evrende mevcut olan tüm madde ve enerjinin, cok kücük ve son derece yogun bir kozmik yumurta veya radyasyon corbasi halinde bulunduguna ve sonra bu büyük patlamayla, evrenin her yöne dogru hizla yayilmaya ve genislemeye basladigina inaniliyor.Evren'in yasi konusunda fikir sahibi olabilmek icin önce evrendeki boyutlar hakkinda bilgi edinmek gerekiyor. Isık kabaca bir yıl icinde 300.000 km * 60 sn * 60 dk * 24 s * 365 gun yol kateder.Galaksimizle karsilastirilabilecek büyüklükte en yakin galaksi olan Andromeda 2.000.000 isik yili uzakta oldugundan, bize olan mesafesi yukaridaki carpimin 2.000.000 kati kadar km.'dir. Diger bir deyimle su anda Andromeda'nin 2.000.000 yil onceki goruntusunu goruruz.. Tabii bu rakamlar hemen hemen anlamsiz oldugu icin 10 katı olan carpanlar veya buyukluk mertebeleri kullanilmakta.Bir diger olcu'de 3.26 isik yilina esit olan parsek birimi.Big Bang'den sonra evren surekli olarak buyumesine devam ediyor ve en son bulgulara gore yası ve boyutu 18 Milyar isik yılı olarak tahmin ediliyor. Gorulebilir alan yaklasik 9 Milyar isik yili kadar. Tabii bu durumun tersinin de olmasi gerekiyor. Uzay soguyupta daha dengeli bir hale geldikce gok cisimlerinin olusumu artacak ve bu galaksi ve galaksiler arası toz bulutlarinin cekim gucu evrenin genislemesini durduracak ve hatta buzulmeye baslamasina yol acacak sonunda tum galaksiler buyuk bir catirti ile tekrar bir araya gelecekler. Bu teoriye de, buyuk catirti veya Big Crunch deniyor.

Gokada veya galaksilerin ne oldugu veya nasil olustugu gibi oldukca zor anlasilan bir konuyu arastirma yerine galaksilerin icinde ve yildizlararasi alanda ve bulutsular icinde diger birtakim gok cisimlerini aciklamak daha uygun olacak.. Ic yapilarinda hala devam eden cekırdeksel birlesim nedeniyle enerji yayan buyuk gok cisimlerinin hepsine Yildiz diyebiliriz. Bir gokadada milyonlarca yildiz bulunur.Yildizlararasi alandaki gaz ve toz bulutlari kendi cekim guclerinin etkisi ile olusturduklari kumenin merkezine dogru gocerek yildizi olusturur. Cesitli dis etkenlerle sikisan bu maddelerin isilari buzustukce artar ve cekirdekleri korlasir. Yildizin kütlesi ne kadar buyukse isisi da okadar yuksektir. Gunesten sonra bize en yakin yildiz, 1,3 parsek uzaktaki Proxima Centauri'dir. Bazi yildizlarin icindeki yakit tukenipte enerji uretemez hale gelmeleri durumunda aniden büzülerek kendi yarattiklari buyuk cekim alanininin icine cekilecekleri ve Kara Delik haline gelecekleri once Einstein tarafindan kuramlastirildi.Bu buyuk cekim alanı disariya hicbirseyin kacmasina firsat vermediginden karadelikler evrenin gorulebilir cisimleri arasinda degildir.Ansizin ortaya cikan ve umulmadik bir bicimde normalden cok fazla isik yayan yildizlara Nova, bunlarin en parlaklarina ise Super Nova denilmektedir.Bu olusuma, yildizin icindeki hidrojenin tükenmesini takiben helyum, karbon vs diger elementlerin de yanmasi ve yakitin tumuyle bitmesinden sonra tum yuzeyin cekirdege dogru cokmesinden olan buyuk bir patlamanin sebep oldugu sanilmaktadir.Notron Yildizi, buyuk bir supernova patlamasindan sonra tamami ile buzulen ve adeta dev bir atom cekirdeginden olusan olu yıldizdir. Nabiz gibiduzgun araliklarla atarak isik ve radyo dalgasi yayan notron yildizina Pulsar (Atarca) denir.Bunlar cok hizli donduklerinden guclu bir manyetik alana ve bu alana tutulmus elektronlardan dolayi cok duzenli, dar ve donen bir isinima sahiptirler.Kuasar'lar evrendeki en uzak ve en enerjik nesnelerdir ve uzakliklarindan oturu bir yildiz gibi gozukmelerine ragmen yuzlerce galaksiye esit bir enerji yayarlar. Kuasarlar, asagi yukari 250.000 - 270.000 Km/Sn hizla bizden uzaklasirlar, ne olduklari tam bilinmemekle birlikte, merkezinde dev bir kara delik bulunan gokadalar olduklari saniliyor.

Samanyolu, gezegenimizin icinde yer aldigi gunes adli yıldız sistemimizin de dahil oldugu, evrendeki yuzlerce milyar gokadadan biridir. Yassi disk seklinde ve merkezden dısa dogru uzanan sarmal kollarla cevrilidir. Icinde yuzlerce milyon yildiz oldugu sanilmaktadir. Gokadanin capı 30 kiloparsek (30.000 * 3,26 isik yili), merkezinin kalinligi ise 4 kiloparsektir. Samanyolu gokadasinin tumu, merkezinden gecen bir eksen etrafinda 200 milyon yilda bir doner. Samanyolu, Andromeda uzerine dogru hareket etmekle birlikte bir carpısma beklenmemektedir.

Gunesimiz ve etrafinda yorungede bulunan dogal ve yapay tum gokcisimleri Gunes sistemi'ni olusturur.Sistemimiz, en uctaki gezegen Pluto ile yildizimizin merkezi arasinda 7,4 Milyar km. yaricapinda bir buyukluktedir.Yildizimiz Gunesin isigi, gezegenimize 8 dk.Jupitere ise 43 dk.sonra ulasir.En ucta kalan aile uyemiz Pluto ise 7 saat sonra gunes isigina kavusur.Neptun'den sonra kucuk buzumsu cisimler yer alir.sistemimizin etrafini kure seklinde kusatan Oort kusaginda sonsuz sayida kuyruklu yildiz yer alir.sistemimiz topluca ve oldukca buyuk bir hizla Hercules takim yildizina dogru yol almaktadir.Yakin Cevre dendiginde, yildizimizdan uzakligi, 20 isik yili yaricapinda bir kuresel alandaki yildizlar anlasilir.Bir isik yili kabaca 9.5 trilyon km olmasina ragmen bu gokadamızın icinde hemen hemen bir hic mertebesinde bir bolgeye esdegerdir.Bu hacim icinde bircok yıldız gozle gorulemiyecek kadar sonuk olduklarindan, bolge gokadamizin oldukca sakin bir yeridir. En yakinlarda herbiri iki yildizdan olusan, Akyildiz ve Oncu gibi bazilari daha parlaktir.Gunesimiz orta derecede ve cok rastlanir bir yildizdir. Ortalama omru 10 Milyar yil olup orta yasa ulasmis bir sari cucedir.sistemimize en yakin diger yildiz sistemi, uclu yapidaki Alfa Erboga'dir.Ucludeki en yakin yildiz, yildizimizin 10'da biri kadar kutlesi olan ve omrunun sonuna yaklasmis kirmizi bir cuce olan Proxima Erboga'dir.Bu sistemdeki, Jupiter buyuklugunde gezegenlerin kesfi heyecan yaratmistir. Gunes saniyede kutlesinin 5 Milyon tonunu enerji olarak yansitmasina ragmen omrunun sonunda kutlesının hemen hemen %99'u geri kalacaktir.

Gaz Direkler
1995'te Kartal Bulutsusu'nda Hubble tarafindan bulunan direk benzeri bulutsu oluşumu

Carina Bulutsusu
Yaklasik 5000 isik yili uzaktaki bu bulutsu yay takimyildizinda puslu bir nokta olarak görülebilir.-Hubble